Tako bih za uvod napisao par riječi vezanih za prošli (ne)slavni period otočke javnosti, huliganizma, i najvažnije sporedne stvari na svijetu.
Britanija je u svijetu poznata kao kolijevka fudbala – još u devetnaestom vijeku Englezi su osnovali prve fudbalske klubove i fudbalski savez; a uz to, na britanskom tlu su nastale i prve organizovane grupe navijača.
Pojedini fudbalski klubovi imali su stalnu podršku svojih navijača već krajem devetnaestog i početkom dvadesetog vijeka, ali ti navijači prerastaju u specifičnu društvenu grupu i dospijevaju u centar medijskih reportaža tek u drugoj polovini dvadesetog vijeka. Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina većina britanskih fudbalskih klubova dobija organizovane navijačke grupe koje se međusobno razlikuju po mnogo čemu i bodre isključivo voljeni klub, pa tako navijačke grupe postaju neizostavni dio imidža svakog kluba (Headhunters – Chelsea, Soul Crew – Cardiff City, Red Army – Manchester United, Inter City Firm – West Ham...) .
Ime grupi najčešće davaju sami navijači, najčešće po nekoj njenoj specifičnosti ili osobini (Inter City Firm naziv dobija po Inter City vozovima kojima su odlazili na gostovanja, Red Army po boji kluba i slično), a svoje navijačke grupe britanski navijači nazivaju i „firmama" (firms), što govori mnogo o njihovoj efikasnosti i disciplini, brojnosti i značaju. Navijači rado ističu boje svog kluba, često nose dresove i šalove sa klupskim motivima, a na utakmice idu sa zastavama na kojima je prikazan grb kluba, godina i mjesto osnivanja navijačke grupe ili neka druga poruka. U okviru navijačkih „firmi" postoji određena hijerarhija, obično imaju jednog ili nekoliko vođa koji organizuju i upravljaju grupom, a neki klubovi imaju i po dvije ili više navijačkih grupa. Zanimljivo je da pripadnici ove subkulture opsesivno teže očuvanju i promociji svoje grupe; grupa kao cjelina je važnija od bilo kog pojedinca u njoj.
Još krajem devetnaestog vijeka osjećao se rivalitet između pojedinih klubova i njihovih simpatizera u Britaniji, tako da ne čudi što su navijačke grupe to dodatno produbile i dovele do ekstremnih razmjera poslije drugog svjetskog rata. Ti rivaliteti klubova predstavljali su u stvari rivalitet između dva dijela jednog grada (Arsenal – Chelsea, West Ham – Millwall...) ili između dva grada (Liverpool – Manchester United), a u ekstremnim slučajevima postoji i vjerski, nacionalni ili politički rivalitet (kao na primjer u Glazgovu, gdje postoje dva lokalna fudbalska kluba – Celtic i Rangers, čiji susreti se nazivaju Old Firm Derby; Celtic podržavaju katolici irskog porijekla a Rangers protestanti monarhističkog opredijeljenja). Susreti tako suprotstavljenih klubova ne završavaju se samo porazom protivničke ekipe ili verbalnim provociranjem protivnika, već dolazi i do fizičkog obračuna prije, poslije ili u toku utakmice između navijačkih grupa u kojima učestvuju navijači različitih starosnih dobi.
Sukobi se dešavaju na tribinama stadiona, okolnim ulicama, pabovima ili stanicama metroa, ponekad uz upotebu alatki i predmeta kao što su flaše, baklje, cigle, kamenice, daske, cijevi, skalpeli i noževi, a ishodi variraju od lakših tjelesnih povreda do demoliranja stadiona, pabova i okolnih ulica, ponekad čak uz smrtne slučajeve. Za takve ekstremne navijače, koji su skloni nasilju, vandalizmu i destruktivnom ponašanju u Britaniji se ustalio naziv „huligani" (hooligans). Taj naziv nastao je još početkom dvadesetog vijeka, a vuče korijen iz prezimena irske porodice Hulihan (Hoolihan) čiji su članovi bili poznati po nasilničkom ponašanju i prijekoj naravi. Gotovo svaki klub u Britaniji u redovima svojih navijača ima i određen broj huligana, oni su konstantno prisutni na tribinama od pedesetih godina pa do danas, uz to što njihov broj varira iz decenije u deceniju. Huliganizam na tlu Britanije bio je najprisutniji tokom sedamdesetih i osamdesetih godina, svakog vikenda mediji su objavljivali priče o sukobima navijačkih grupa širom zemlje. Kada je taj fenomen počeo da se širi iz Britanije po evropskim zemljama, tamošnji mediji navodili su da je to najgori izvozni proizvod koji je ta zemlja ikada dala i nazvali ga „engleska bolest" (English disease).
Presudna godina za obračun sa huliganima bila je hiljadu devetsto osamdeset peta, kada je, poslije niza nesreća i obračuna na stadionima u kojima je izgubilo život više desetina ljudi, britanska vlada na čelu sa Margaret Tačer (Margaret Thatcher) odlučila da se pozabavi ovim problemom: povećan je video nadzor oko stadiona, neki već osuđivani huligani dobili su doživotne zabrane ulaska na sportske manifestacije a oni za koje bi sud utvrdio da su učestvovali u incidentima dobili bi veoma velike zatvorske kazne. Ove mjere urodile su plodom – huliganizam je sveden na minimum, a zemlje Evrope su ih preko noći prihvatile za riješavanje sopstvenih problema na stadionima. Britanski huligani danas sve češće prisustvuju utakmicama nižerazrednih klubova, zbog slabije kontrole i jeftinijih ulaznica, a do sukoba rijetko dolazi spontano, već se oni dogovaraju unaprijed i organizuju se daleko od fudbalskih stadiona i centralnih dijelova grada. Kada su u pitanju internacionalne utakmice, tada se zaboravljaju međusobna rivalstva „firmi" i klubova i svi zajedno bodre nacionalni tim; ali zato uvijek postoji protivnik oličen u navijačima drugih reprezentacija ili policiji, a samim tim i prilika za izazivanje nereda i nasilja.
Subkultura fudbalskih navijača specifična je po tome što obuhvata i pojedine pripadnike nekih drugih subkulturnih grupa, pa se tako na tribinama širom ostrva mogu vidjeti i „skinhedi", „pankeri", „modsi"... Tokom sedamdesetih godina navijači nijesu puno obraćali pažnju na imidž, išli su na utakmice ogrnuti šalovima i u dresovima svojih klubova i tako bili lako uočljivi policiji koja ih je rigorozno kontrolisala. Početkom osamdesetih, među navijačima je zaživio takozvani „kežual" (casual) stil: počinju nositi markiranu garderobu (brendovi kao što su Burberry, Lonsdale, Paul & Shark, Stone Island...) kako bi istovremeno izgledali bolje i privlačili manje pažnje organa reda. Neke od ovih robnih marki postale su znak prepoznatljivosti među navijačima, pa ne čudi što je na primjer u pojedinim pabovima u Britaniji zabranjen ulaz osobama u Stone Island jaknama tokom vikenda, kada se održavaju fudbalski mečevi.
Subkultura fudbalskih navijača prisutna je u čitavom svijetu (u Britaniji je, naravno, još uvijek mnogobrojna i jaka), posvećeni su joj filmovi kao što su The Football Factory, Rise of the Footsoldier, Cass, The Firm, Green Street Hooligans i knjige Fever Pitch, For the Claret and Blue, Want some Aggro?, Congratulations, You 've Just Met the I.C.F. ...
Za razliku od decenija koje su prethodile, devedesete godine dvadesetog vijeka i prva dekada novog milenijuma nijesu imale mnogo toga da ponude kada je riječ o subkulturnim grupacijama. Većina subkultura nastalih tokom osamdesetih, sedamdesetih pa i šezdesetih godina uspjele su da opstanu i u ovom novom dobu, uz određena prilagođavanja i promjene koje su, u zavisnosti od subkulture, prisutne u manjoj ili većoj mjeri. Omladina u Britaniji se od kraja osamdesetih godina sve više okreće subkulturnim fenomenima koji dolaze iz drugih zemalja, prevashodno iz Sjedinjenih Američkih Država, tako da ne čudi sve veća popularnost i prisutnost pokreta koji nijesu nastali u Britaniji (Emo, Techno/Rave, Hip – hop, Grunge...). Ne može se reći da u tom periodu u Britaniji nije bilo novih i bitnih dešavanja, pojava ili umjetnika – bilo je, ali oni jednostavno nijesu imali dovoljno uticaja i snage potrebnih za stvaranje potpuno nove subkulture.
Značajan uticaj na mlade tokom devedesetih godina imala je britpop scena – muzički pokret koji je nastao kao britanski odgovor na tadašnju dominaciju američke muzike; tekstovi govore o svakidašnjem životu mladih ljudi, obično pripadnika srednje klase, i temama i problemima koji su karakteristični za Britaniju i njene stanovnike. Predstavnici britpop scene su bendovi Oasis, Blur, Radiohead, Elastica, Suede, Supergrass, a autori mnogih tekstova navode da je britpop sastavni dio sveukupne kulture i savremene umjetnosti na ostrvu devedesetih godina, koju su mediji nazvali „Kul Britanija" (Cool Britannia). U poslednje dvije decenije nastao je čitav jedan talas britanskih filmova koji je takođe imao solidan uticaj na tamošnju omladinu i naišao na različite reakcije javnosti i kritičara. Najreprezentativniji predstavnik tog talasa je režiser Gaj Riči (Guy Ritchie), a neki od filmova koje obuhvata su Face, Snatch, 51st State, Lock, Stock and Two Smoking Barrels... Ovakvi filmovi (često ih nazivaju i britanskim gangsterskim filmovima) prikazuju život u metropolama kao što su London ili Liverpul, protagonisti su obično mladi ljudi koji pokušavaju riješiti svoje probleme koristeći se sumnjivim i ilegalnim metodama; sve to prati uobičajeni britanski akcenat, humor, kultura, a nerijetko sadrže i scene nasilja. Dok jedni hvale ove filmove i naglašavaju njihovu umjetničku vrijednost, kritičari ih optužuju za podstrekivanje delinkvencije među mladima i povezuju njihovu popularnost sa porastom kriminala na britanskim ulicama.
Kraj dvadesetog i početak dvadeset prvog vijeka označen je kao doba interneta i kompjutera, sa ogromnim uticajem koji ne jenjava na razvoj subkultura kako u Britaniji, tako i na globalnom nivou. Lak pristup informacijama pomaže mladima da lakše dođu do željenih podataka i nauče mnogo toga, ali ih u isto vrijeme sve veća zastupljenost kompjuterskih uređaja otuđuje od društva, umanjuje želju za upoznavanjem i druženjem sa istomišljenicima i razmjenjivanjem informacija i stavova, a kako su to neke od osnovnih vrijednosti svake subkulturne grupe, može se reći da je novo, kompjutersko doba potencijalna prijetnja i izazov fenomenu subkultura.
